Sustainable Welfare Son Sayı

Bu çalışmanın amacı, bireylerin sağlık okuryazarlığı düzeyi ile algıladıkları sağlık hizmeti kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Çalışma, Ankara'da bir özel hastaneye başvuran 18 yaş ve üzeri 376 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında, katılımcılara demografiye ilişkin sorulardan oluşan bilgi formu, Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği ve Hizmet Kalitesi Ölçeği (SERVQUAL) kullanılarak anket uygulanmıştır. Araştırmada elde edilen verilerin değerlendirilmesi SPSS programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Ölçeklerin normal dağılıma uyduğu tespit edildiğinden, sosyo-demografik değişkenler ile ölçek maddeleri arasındaki farklılıkların değerlendirilmesinde iki grup arasındaki karşılaştırmalar için t testi, iki veya daha fazla grup karşılaştırmaları için ise ANOVA testi uygulanmıştır. Ayrıca, ölçekler arasındaki ilişkilerin tespit edilmesi amacıyla korelasyon analizi kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları, sağlık okuryazarlığı düzeyi yüksek bireylerin aldıkları sağlık hizmetini daha olumlu değerlendirdiklerini ortaya koymaktadır. Yaş ilerledikçe sağlık okuryazarlığı seviyesinin düştüğü, ancak hizmet kalitesi algısının arttığı gözlemlenmiştir. Eğitim seviyesi arttıkça, sağlık okuryazarlığı puanları artarken, algılanan hizmet kalitesi puanlarının azaldığı tespit edilmiştir. Cinsiyetin sağlık okuryazarlığı veya hizmet kalitesi algısı üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığı bulunmuştur. Bununla birlikte, kronik hastalığı olmayan bireylerin hem sağlık okuryazarlığı hem de hizmet kalitesi algılarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak, sağlık okuryazarlığı ile hizmet kalitesi algısı arasında pozitif bir ilişki olduğu ortaya konmuştur. Bu durum, sağlık okuryazarlığının hizmet kalitesini anlamada önemli bir rol oynadığını vurgulamaktadır. Sağlık okuryazarlığı yüksek bireyler, sağlık sistemlerine daha bilinçli bir şekilde katılmakta ve sağlık hizmetlerinden daha yüksek memnuniyet duymaktadır. Sonuçlar, sağlık okuryazarlığını artırmaya yönelik eğitim ve politikaların geliştirilmesinin, sağlık hizmetlerinin verimliliği ve sürdürülebilirliği açısından önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Sağlık okuryazarlığını artırmaya yönelik stratejilerin, bireylerin sağlık hizmetlerinden daha yüksek memnuniyet duymalarına katkıda bulunabileceği ve genel sağlık hizmeti kalitesini iyileştirebileceği düşünülmektedir.

Bu çalışma üniversite son sınıf öğrencilerinin çocukluk çağı travmalarının madde kullanımları ile ilişkisini belirlemek amacı ile analitik ilişkisel olarak yapılmıştır. Araştırmanın evrenini 2018-2019 eğitim öğretim döneminde batıda bir ilde bir devlet Üniversitesi’nin merkez kampüsünde yer alan bazı fakülte, yüksekokul ve meslek yüksekokullarında öğrenim gören 7030 son sınıf üniversite öğrencisi oluşturmuştur. Araştırmada örneklem büyüklüğü Dünya Sağlık Örgütü’nün popülasyon araştırmaları için kullandığı Statcalc programından yararlanılarak hesaplanmıştır. Buna göre ulaşılması hedeflenen öğrenci sayısı 238 olarak belirlenmiş olup, olası veri kayıpları göz önünde bulundurularak %40 yedek eklenmiş ve 333 öğrenci üzerinde çalışma gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın verileri Kişisel Bilgi Formu, Çocukluk Çağı Travmaları Ölçeği (ÇÇTÖ), Bağımlılık Profil İndeksi Risk Tarama Alkol ve Madde Ölçeği (BAPİRT Alkol- Madde), Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi (FNBT) kullanılarak toplanmıştır. Kardeşi olan (bir, iki, üç yada daha fazla) öğrencilerin olmayanlara kıyasla daha fazla ihmal ve istismara maruz kaldığı saptanmıştır (p<0,05). Anne babası boşanan ya da ayrı yaşayan öğrencilerin, anne babası beraber yaşayan, ikisi ya da ikisinden biri sağ olanlara göre daha fazla ihmal ve istismara maruz kaldığı belirlenmiştir (p<0,05). Anne ve babası baskıcı ve ilgisiz davranan, demokratik davranmayan öğrencilerin daha fazla ihmal ve istismara maruz kaldığı saptanmıştır (p<0.05). Anne ve babası aşırı korumacı olmayan öğrencilerin, aşırı korumacı olanlara göre daha fazla ihmal ve istismara maruz kaldığı belirlenmiştir (p<0,05). Öğrencilerinin çocukluk çağı travmalarının alkol ve sigara kullanımları ile pozitif yönde çok zayıf düzeyde ilişkili olduğu bulunmuştur (p<0,05). Öğrencilerin sigara ile alkol kullanımları arasında da pozitif yönde çok zayıf düzeyde ilişki saptanmıştır (p<0,05). Bu sonuçlar ışığında ihmal ve istismarın başka değişkenler ile de ilişkisinin araştırılabilmesi için yeni çalışmalar planlanması, istismarın tanınmasına ve alkol/maddenin zararlarına yönelik farkındalığı arttırabilmek için öğrenciye, aileye, okul yetkililerine yönelik eğitimlerin düzenlenmesi ve risk oluşturan öğrencilere yönelik girişimlerde bulunulması önerilir.

Firmalar bünyesinde gerçekleştirilen yüksek katma değerli mal ve hizmet üretiminin merkezinde yer alan inovasyonlar, modern ekonomilerde sürdürülebilir büyüme ve kalkınmanın temelini oluşturmaktadır. Bu bağlamda, inovasyonları ortaya çıkaran Ar-Ge faaliyetlerinin finansmanı teknolojik ilerleme ve rekabet gücünün sağlanmasında hayati önemdedir. Bu çalışmada kamu ve yükseköğretim sektörleri tarafından gerçekleştirilen Ar-Ge performansının özel sektör Ar-Ge harcamaları üzerindeki uzun dönem etkisi incelenmektedir. 1997-2021 yılları arası dönemi kapsayan panel veri setine ilişkin bulgular, kamu Ar-Ge harcamalarının özel sektör Ar-Ge faaliyetleri üzerinde anlamlı bir etkisine işaret etmezken, kamu tarafından finanse edilen Ar-Ge’nin özel sektör Ar-Ge harcamalarını önemli şekilde artırdığını göstermektedir. Bu kapsamda kamu Ar-Ge’sinin firmaların kendi Ar-Ge faaliyetleri kapsamında kaldıraç işlevi gördüğü ifa edilebilir. Bu işlev finansman engelleri ve stratejik sektörlerdeki Ar-Ge maliyetlerinin indirgenmesinin yanı sıra Ar-Ge’yi teşvik eden hibe, sübvansiyon ve vergi uygulamaları ile ilişkilendirilebilmektedir. İkinci olarak, yükseköğretim Ar-Ge harcamalarının özel sektör Ar-Ge harcamaları kapsamında tamamlayıcı bir etki yarattığı sonucuna varılmaktadır. Bu etkinin özellikle bilgi taşmaları, uzman işgücü ve iş birliği kanallarıyla ortaya çıktığı söylenebilir. Üçüncü olarak, ülke düzeyinde beşerî sermayenin niteliğine ilişkin ortaya çıkan farklılıkların Ar-Ge faaliyetlerinde insan faktörünün katkısını sınırladığı anlaşılmaktadır. Bu kapsamda, çoğunlukla eğitim sistemindeki yetersizliklere bağlı bilgi ve beceri eksiklikleri, vasıflı işçilerin sektörel dağılımındaki dengesizlik ve vasıflı işgücüne ilişkin yüksek maliyetlerin beşerî sermayenin Ar-Ge faaliyetlerindeki rolünde ülkeler arası eşitsizliklere yol açabilmektedir. Son olarak, ekonomik gelişmişliğin özel sektör Ar-Ge’sinde kritik bir rol oynadığı görülmektedir. Bu durum özellikle ekonomik gelişmeye paralel olarak güçlü kurumsal yapılara bağlı kanunlar, düzenlemeler ve destekler, gelişmiş araştırma altyapıları, çeşitlenmiş piyasa talebi ve küresel iş birliği ile finansman ağlarının önemine işaret etmektedir.

Dünyada sağlıklı ürün bulmakta zorlanan insanlar olduğu da göz önünde alındığında bulunan her gıda ürünlerinin sağlık açısından önemini yitirmektedir. Sağlıksız gıda tüketimi sonucu oluşan başta zehirlenme olmak üzere birçok hastalık mevcut olup bunların önlenmesi yerinde ve zamanında müdahale edilmesi de önemlidir. Günümüzde ürünlerin sağlık açısından etkisinin tespiti için işleyen kontrol mekanizmalarının yetersiz oluşu, ticari kazanç hırsı gibi etkenler yüzünden insan sağlığını tehdit etmektedir. Ülkemizin tarımsal kalkınmasında önemli bir paya sahip olan üzüm sayesinde ve bundan üretilen farklı ürün yelpazesine sahip olması günlük yaşantımızda sürekli tükettiğimiz ürenler ile ve ekonomiye kattığı değer açısında önemli bir yere sahiptir. Bu ürünlerin başında olan sirke, pekmez ve şarap gibi ürünlerin sağlıklı besinler olduğu bilinmektedir. Birçok insan bu gıdaları tükettiğinde aynı derecede sağlıklıdır. Fermantasyon ürünleri olan bu ürünler doğal sürecinde yapıldığında faydalı halde kalır. Ancak bu ürünlerin ticari boyutu göz önüne alındığında hepsi sağlıklı ve orijinal olmadığı gibi bir gerçek karşımıza çıkmaktadır. Ticari kazanç ürünlerin hızlı bir şekilde üretilme ve piyasaya sürme yollarının ön planda olması elde edilen bu ürünlerin sağlıksız, tehlikeli olma ihtimalini yükseltmektedir. Ülkemiz dahil dünyanın birçok ülkesinde birçok üreticinin para kazanmak için bu gıdalarla oynayarak sağlıksız ürün tüketimine neden olmaktadır. Bu tip ürünlerde incelenme olasılığı en düşük olan ise metal içeriğinin belirlenmesidir. Son zamanlarda bu ürünlerde yapılan incelemeler sonucunda sağlıksız ürünlerin tespit edilip firmaların ürünlerini piyasadan çektiği haberleri çoğalmaktadır. Ülkemizde bunların kontrolü oldukça seyrek olmakla beraber hiç yapılmamaktadır. Bu çalışmamızda ev yapımı ve ticari olarak insanların tüketimine sunulan sirke pekmez ve şarabın sağlık açısından uygun kriterlerde olup olmadığı incelenmiştir. Bu amaç altında piyasada en çok kullanılan ürünlerin numunelerinde toplam asitlik, kuru madde, pH ve 21 adet ağır metal değerlerine bakılmıştır.

Gelişmiş dil modellerinin geliştirilmesi, insanların bilgisayarlarla etkileşim kurma biçiminde devrim yaratarak makinelerin karmaşık dilsel girdileri daha iyi anlamasını ve bunlara yanıt vermesini sağladı. Yapay Zeka sistemleri giderek daha sezgisel ve yetenekli hale geldikçe, çok sayıda endüstriyi dönüştürme ve dünya çapında milyonlarca insanın yaşam kalitesini iyileştirme potansiyeli sunmaktadır. Birçok kişi, OpenAI'nin yeni bir sohbet robotu modeli olan (Generative Pre-trained Transformer) ChatGPT1'in yeteneklerinin etkileyici olduğunu, modelin üniversite sınavlarında bile başarılı olabileceğini, özellikle ChatGPT'nin yüksek öğrenimde meslek edinmek için Çoktan Seçmeli Soru (ÇSS) tabanlı sınavları da geçebileceği söylenmektedir. Bu çalışma ChatGPT programların çevrimiçi sınavların bütünlüğü üzerinde oluşturduğu önemli zorluğu ele alarak, bu modellerin gizli ve gelişmiş muhakeme yeteneklerini göstererek akademik başarıyı nasıl etkilediğine odaklanmaktadır. Bu çalışmada, ChatGPT'nin ÇSS tabanlı sınavlardaki performansı ve fizyoterapi eğitiminde mesleki uygulama sınavındaki başarısı hakkındaki güncel araştırma kanıtlarının incelenmesi planlandı. ChatGPT3 ücretsiz sürümü 1.2023.256 ve ChatGPT4'ün ücretli sürümü kullanıldı. 2022 güz dönemi final sınav soruları baz alındı. ChatGPT3 61.01 ile başarılı olurken, ChatGPT4 52.45 ile başarısız oldu. Bu sınavda 98 öğrencimizden 58'i 60 veya üzeri puan aldı. 40 kişi 60 puanın altında puan aldı. Mesleki yeterlilik için ÇSS tabanlı değerlendirmeler, ChatCPT gibi benzer araçlara sınırlı erişimin olduğu güvenli koşullar altında yapılmalıdır. Çalışma, yapay zeka teknolojilerinin yol açtığı olası akademik suistimalleri azaltmak için gelişmiş gözetmenlik sistemleri ve daha karmaşık çok modlu sınav soruları gibi sağlam çevrimiçi sınav güvenlik önlemlerine olan ihtiyacı da vurgulamaktadır. Bu, ChatGPT gibi yapay zeka araçlarının eğitimde kullanılmaması gerektiği anlamına gelmez. Aksine, gelişen teknolojiye paralel olarak eğitimde sürdürülebilirliğin sağlanması amacıyla herkes tarafından kolayca edinilebilen yapay zekalar, eğitimde kaliteyi artırmak için kullanılabilir. Ayrıca, yapay zeka eğitimde eşitsizliği sağlamak amacıyla kullanılmalıdır.

İşitme sistemi periferde dış kulak, orta kulak, iç kulak ve işitme siniri mekanizmanın beraber çalışması ile işlemektedir. Mekanizmalarda meydana gelebilecek herhangi bir bozukluk işitme kaybına neden olabilmektedir. Dış kulak, orta kulak ve iç kulak yapıları kendi aralarında uyum içerisinde çalışmaktadır ve bu uyum iç kulakta bulunan perilenf sıvısı ile endolenf sıvısı arasında da görülmektedir. Kemik labirentin içini dolduran perilenf sıvısında ve zar labirentlerin içini dolduran endolenf sıvısında değişik konsantrasyonlarda bulunan iyonlar işitmenin gerçekleşebilmesi için tüylü hücreler ile sıvılar arasında konsantrasyon değişiklikleri meydana getirmelidir. Böylece iç kulağa kadar gelen mekanik enerji tüylü hücrelerde elektriksel enerjiye çevrilerek işitme siniriyle merkezi sinir sistemine gönderilmelidir. Konsantrasyon değişiklikleri kanallar aracılığıyla hücre içine giriş mekanizması ya da hücre dışına çıkış mekanizması ile çalışarak işitmeyi gerçekleştirmektedir. Hücre içi ve dışı geçiş mekanizması potasyumun vücuda alınması, vücutta tutulması ve vücuttan atılması ile doğrudan ilgilidir. Potasyumun alınması, tutulması, atılması mekanizmalarında bozukluk ile ortaya çıkan bazı hastalıklarla işitme kaybı öyküsü birlikte görülmektedir. Bu araştırma vücutta ve iç kulak sıvılarında farklı konsantrasyonlarda bulunan potasyum iyonunun işitme üzerindeki etkilerini değerlendiren çalışmaları derlemeyi ve bazı işitme kayıplarında potasyum iyonu kontrolü ile hayat kalitesini değiştirebilmeyi, potasyum ile bağlatılı sendromik işitme kayıplarında erken teşhisin önemini vurgulamayı amaçlamıştır. Potasyum iyonunun; diyetle alımının, endokoklear konsantrasyonlarının, kanal fonksiyonlarının ve gen mutasyonlarının işlendiği çalışmalar dahil edilmiştir. Derlemeye alınan çalışmalar potasyum mekanizmasının işitmeyi etkilediği konusunda fikir birliğindedir. Ancak yapılan çalışmaların çoğunluğu hayvan deneyleri olup insanlar üzerinde yapılan çalışmalara az rastlanmıştır. Çalışmalar, potasyum mekanizmasının işitmeyi dolaylı olarak etkilediğini bildirmekte ancak potasyumun mekanizmasının doğrudan etki ilişkisini kurmamaktadır. Bu nedenle doğrudan potasyum eksikliğinin ya da fazlalığının işitme kaybına yol açabileceği ya da terapötik bir etkisi olabileceğini söylemek için insanlar üzerinde yapılacak daha çok çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.